Türkiye Finans Sektöründe Kullanılan Sistemler ve Yazılım Mimarisi

Kullanılan sistemler; ana sistemler, orta boy sistemler ve küçük boy sistemler olarak üç ana başlıkta değerlendirilebilir.


Ana Sistemler

Genellikle IBM mainframe tercih edilmekte olup sebebi aşağıdaki resim den de anlaşılacağı üzere yoğun kullanım için özel geliştirilmiş sistem olmalarıdır. 

Bankacılık temel uygulamaları için neden mainframe diyecek olursak, buzdolabı büyüklüğünde cpu, ram, harddisk gibi donanımlardan oluşan IBM tarafından özel geliştirilmiş sistemler olmasıdır. Yoğun kullanım ve otomatik çalışan işler (batch, trigger) gibi sisteminin temelini oluşturan bankacılık uygulamaları bu sistemler üzerinde çalışmaktadır.

Dezavantajları bu sistemlerin IBM tarafından sadece kiralanıyor olması ve cpu kullanımına göre lisanslama gibi yöntemler kullanılıyor olması maliyetli bir sistem olmasına sebebiyet vermektedir. Avantajı ise yoğun bir şekilde kullanılan ve işlem adedi yüksek olan uygulamalara cevap verebilecek en iyi ve güçlü altyapıyı sunuyor olmasıdır.

Mainframe üzerinde assembly kodları çalışmakta olup yazılım dilleri olarak genellikle java, cobol, p1/1, jcl kullanılmaktadır. Ayrıca değişik yönetim uygulamarı ile farklı yazılım teknolojileri kullanılabilmektedir. 


Orta Boy Sistemler

Genellikle web serverlar gibi kullandığımız bilgisayarlara benze özel sistemlerden oluşmaktadır. 

Kullanım alanı olarak daha çok orta büyüklükte uygulamalar, dış sistemler ile entegrasyon ve satın alınmış olup bankacılık uygulamasına (ana sistem) entegrasyonun sağlanması için geliştirilen programlar, web service, kurum içi kullanılan metedoloji, iş yönetimi, sorun takibi gibi işlemlerin gerçekleştirilmesinde kullanılmaktadır. Genel olarak fiziksel serverlar oluşturmak yerine vmware, virtual pc gibi programlar sanal bilgisayar olarak ihtiyaca göre paylaşımlı bir şekilde kullanılmaktadır.

Dezavantajları mainframe göre daha küçük makinalardan oluşan birçok sistemin yönetiliyor olmasıdır. Avantajı ise daha açık bir sistem sunuyor olması ve alınan server ın lisansalamaya tabi tutulmadan kurum tarafından yönetilmesi maliyet açısından daha uygun bir sistem olmasıdır.

Orta katman sistemlerde .net dilleri, java, C gibi neredeyse tüm teknolojik diller kullanılmaktadır.


Küçük Boy Sistemler

Kurumun it ve diğer kullanıcıları tarafından kullanılan bilgisayarları içeren sistemleri içermektedir.


Yazılım Teknolojileri

Ana sistemler, orta boy sistemler ve küçük boy sistemleri içeriyor olması ve birçok ihtiyaca karşılık veriyor olması sebebiyle dağınık bir mimari söz konusudur. Ana sistemlerde yani temel bankacılık uygulamlarında database için model yönetimi kullanılmakta olup yazılım dilleri için modül bazında birden fazla mimari kullanılabilmektedir.

Database olarak genellikle temel bankacılık uygulamları sırasıyla Oracle yada DB2 terci edilirken ilgili modül bazında farklılıklar göstermektedir. Tablolar temel bankacılık uygulamasında büyük bir sistem olmasından da kaynaklı olarak dağınık bir mimaridedir ve iş/modül bazında olacak şekilde bilgi tekrarı içermektedir. Müşteri no gibi key bilgiler birçok tabloda yer alarak tablolar arasında ilişki kurulmasını sağlamaktadır. Bilgi tekrarı her ne kadar database in hantallaşmasına sebebiyet versede bu tarz büyük sistemlerde performansın ön planda olduğu düşünülürse tercihin bu yönde olmasının sebebini açıklamaktadır. MS SQL kullanımı ise genellikle orta boy sistem ve uygulamalarda daha çok terci edilmekte olup programlamada fonksiyonelite olarak daha fazla olanak sunması storage procedure, trigger, diagram vb. seçenekleri ile performans yada çok büyük olmayan yapılarda terci edilmektedir.

Temel bankacılık uygulamalarında kullanılan ekran ve uygulamalar cobol, tso vb. diller ile geliştirilmiş daha çok otomatik çalışan transaction yapısında batch uygulamalar olup halen eski sistem teknolojileri içeren siyah ekranlar gömülü olarak kullanılmaktadır. Banka personeli tarafından kullanılan temel program ve ekranlar genellikle windows tabanlı uygulamlar olup web tabanlı çalışan kurumlarda bulunmaktadır. Temal bankacılık uygulamalarının yanında genellikle operasyonel birimlerde orta boy sistem olarak geliştirilen yada satın alınarak bankacılık uygulamalarına entegre şekilde çalışan web yada windows tabanlı ugulamalardan oluşmaktadır.

Banka personeli tarafından kullanılan ekranların arkasında çalışan kodlardan bahsedecek olursak genellikle database mimarisinin dağınık olmasının getirdiği her işlemin sql sorgusunun modül bazında kendine özel olması sürekli tekrar eden benzer programların kodlanıyor olmasını beraberinde getirmektedir.
Genel olarak özetleyecek olursak obje mantığında bir mimari olmayıp bazı temel işlemler için ortak fonksiyonların oluşturularak kullanılıyor olması şeklinde gerçekleşmektedir. Obje mantığında mimariler daha çok orta katman uygulamalarda kullanılmaktadır. 

Finans sektörünün geçmiş yıllara dayanıyor olması ve sistemlerin eski teknolojilerin üzerine kurulmuş olması günümüz teknolojilerin ana sistemlerinde kullanılmamasının sebebini açıklamaktadır. Yeni bir teknoloji ve mimariye geçişin ciddi bir iş yükü ve risk barındırması ile birlikte eski source code ve uyugulamaların convert edilerek gerçekleştirilmesi doğru bir yöntem olacağı gibi bir o kadarda maliyetlidir. Aynı zamanda eski teknolojilerin kullanılıyor olması üst yönetime çıkmış olan yöneticilerin ve çalışanların yeniliklerden uzak kalması, finans sektöründeki iş yoğunluğu ve ciddi bir etken olan paranın yönetiliyor olmasından kaynaklanan ihtiyaçların sürekli olarak değişmesi gibi etkenler teknolojinin takip edilebilirliğini zorlaştırmaktadır. Bu durumda yeni bir teknolojiye altyapının ve yazılım mimarisinin taşınması ancak kurumun bünyesine katılacak sektörde bu teknolojileri kullanan ve kullanmış olan kalifiye it personeli yada dış kurumların proje bazında danışmanlığı ile mümkün olmaktadır.

Teknolojinin bu kadar hızlı gelişiyor olması finans kuruluşlarınında ayak uydurması kaçınılmaz olup parça parça yeni yapılan projelerde eski sistemlerden kopartılarak adapte olmaktadır. Buda programların convert edilmesinde risk ve maliyetin getirdiği olumsuzluklara karşıt olarak zaman ve iş yükü gerektirmektedir.